ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΛΑΤΙΝΙΚΩΝ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΛΑΤΙΝΙΚΩΝ Β΄ - Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ Επιµέλεια : Κουρδή Άννα ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 1 ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΛΑΤΙΝΙΚΩΝ 2 ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΛΑΤΙΝΙΚΩΝ ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΠΛΑΓΙΟΥ ΛΟΓΟΥ ΣΕ ΕΥΘΥ Κατά την µετατροπή πλαγίου λόγου σε ευθύ τα ειδικά απαρέµφατα και οι κατηγορηµατικές µετοχές µετατρέπονται σε κύριες προτάσεις κρίσεως µε οριστική . Τα τελικά απαρέµφατα και οι βουλητικές προτάσεις σε κύριες προτάσεις επιθυµίας µε : - προστακτική ή µε - προτρεπτική υποτακτική ή µε - αποτρεπτική υποτακτική ή µε - απαγόρευση Οι πλάγιες ερωτηµατικές προτάσεις µετατρέπονται σε ευθείες ερωτήσεις µε - οριστική ( πραγµατικό ) - υποτακτική ( απορηµατική ) 1. Marito persaepe interrogabat : “ Quid agit puer ?” Πλάγια ερώτηση → σε ευθεία ερώτηση Σε ευθεία ερώτηση χρησιµοποιούµε οριστική ενεστώτα (« agit » ) Η υποτακτική παρατατικού ( « ageret » ) που υπήρχε στην πλάγια ερωτηµατική πρόταση δικαιολογούνταν εξαιτίας της εξάρτησής της από την µετοχή « interroganti » , η οποία εξαρτιόταν από ρήµα ιστορικού χρόνου ( «respondebat » παρατατικός ) και δήλωνε το σύγχρονο στο παρελθόν. 2. Arria milites orabat, ut simul imponeretur (µάθηµα 23) Arria milites orabat : “ Simul imponar” Βουλητική πρόταση → σε κύρια πρόταση επιθυµίας : προτρεπτική υποτακτική Επειδή δεν υπάρχει τύπος της πορστακτικής για το α’ ενικό πρόσωπο χρησιµοποιούµε την υποτακτική ( προτρεπτική υποτακτική ) ή Arria milites orabat : « Milites imponite me simul » Βουλητική πρόταση → σε κύρια πρόταση επιθυµίας : προστακτική Στην πρόταση αυτή έχουµε ενεργητική σύνταξη αφού δηλώνεται το υποκείµενο που θα ενεργήσει . 3. Cum ei ab ostio quaerenti Ennium ancilla dixisset eum domi non esse , Nasica sensit illam domini iussu et illum esse (µάθηµα 24) 4. Nasica sensit illam domini iusu id dixisse et illum intus esse (µάθηµα 24). 5. Accipe nunc quid postea Nasica fecerit (µάθηµα 24) 6. Exclamavit Nasica se domi non esse (µάθηµα 24) 7. Visne scire quid Nasica responderit? (µάθηµα 24) 8. “ Interogo vos ” inquit “ quando hanc ficum decerpatam esse putetis ex arbore” (µάθηµα 25) 3 ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΛΑΤΙΝΙΚΩΝ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ….. Πρώτης κλίσης poeta-ae = ποιητής (αρσε.) terra-ae = γη epistula-ae = επιστολή quaerela-ae = παράπονο fortuna-ae = τύχη incola-ae = κάτοικος (αρσε.) cura-ae = φροντίδα miseria-ae = δυστυχία iniuria-ae = αδικία amica-ae = φίλη patria-ae = πατρίδα regina-ae = Βασίλισσα forma-ae = οµορφιά ora-ae = ακτή belua-ae = κήτος hostia-ae = σφαγίο puella-ae = κορίτσι hasta-ae = δόρυ concordia-ae = οµόνοια avaritia-ae = πλεονεξία justitia-ae = δικαιοσύνη audacia-ae = τόλµη amicital-ae = φιλία sapientia-ae = σοφία gloria-ae = δόξα inopia-ae = έλλεψη silva-ae = δάσος pudicitia-ae = τιµή femina-ae = γυναίκα lacrima-ae = δάκρυ lupa-ae = λύκαινα porta-ae = πύλη victoria-ae = νίκη filiola-ae = κορούλα sententia-ae = άποψη ira-ae = οργή tragula-ae = ακόντιο magistra-ae = δασκάλα provincia-ae = επαρχία fiducia-ae = εµπιστοσύνη stella –ae = αστέρι pugna-ae = µάχη agricultura-ae = γεωργία fuga –ae = φυγή causa –ae = αιτία via –ae = δρόµος 4 spelunca –ae = σπηλιά cauda-ae = ουρά elava-ae = ρόπαλο diaeta-ae = θερινή κατοικία turba-ae = πλήθος pecunia-ae = χρήµατα praeda-ae = λεία navicula-ae = πλοιάριο ancilla-ae = υπηρέτρια ianua-ae = πόρτα curia-ae = βουλευτήριο prudentia-ae = σύνεση patientia-ae = υποµονή constantia-ae = καρτερία tragoedia-ae = τραγωδία littera-ae = γράµµα αλφ. custodia-ae = φυλακή diligentia-ae = επιµέλεια pera-ae = εργασία luxuria-ae = πολυτέλεια familia-ae = οικογένεια memoria-ae = υστεροφηµία dextra-ae = δεξί χέρι gratia-ae = συµφιλίωση matertera-ae = θεία mora-ae = χρονοτριβή luna-ae = σελήνη senecta-ae = γηρατειά benevolentia-ae = καλή θέληση cerva-ae = ελάφι malevolentia-ae = κακοβουλία cera-ae = κερί ΟΝΟΜΑΤΑ Α’ ΚΛΙΣΗΣ Hispania-ae Trebia-ae ( αρσ.) Cannearum Persa-ae Athenae-ae Caligula-ae Adrea-ae Asia-ae Aenea-ae Anchises-ae Geryones-ae Phidias-ae Cassiope-es(ae) = Ισπάνια = Τρεβίας ( ποτάµι ) = Κάννες = Πέρσης = Αθήνα = Καλιγούλας = Αρδέα = Ασία = Αινείας = Αγχίσης = Γυρυόνης = Φειδίας = Κασσιόπη ΑΡΣΕΝΙΚΑ ∆εύτερης κλίσης Α. Σύµφωνα µε το « dominus-i » ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΛΑΤΙΝΙΚΩΝ filius-ii = γιος natus-i = γιός ventus-i = άνεµος deus-i = θεός calseus-i = παπούτσι locus –i = τόπος servus – i = δούλος stilus-i = γραφίδα maritus – i = σύζυγος triumphus-i = θρίαµβος sommus-i = ύπνος gladius-i = ξίφος fluvius-i = ποτάµι oculus-i = µάτι murus – i = τοίχος paedagogus-i = παιδαγωγός corvus-i = κοράκι marcenarius-ii = εργάτης catillus-i = πιάτο philosophus – i = φιλόσοφος cultellus-i = µαχαιράκι dolus-i = δόλος socius-ii = σύντροφος pontus-i = θάλασσα scopulus-i = βράχος annus-i = έτος animus –i = ψυχή legatus – i = λεγεωνάριος modus-i = τρόπος catellus-i = σκυλάκι adversarius-ii = εχθρός caseus-i = τυρι humerus – i = αριθµός cibus – i = τροφή ficus-i = σύκο ( θηλυκό ) amicus-i = φίλος fugitivus-i = φυγάς sestertius-ii = είδος νοµίσµατος focus-i = φωτιά tyrannus-i = τύραννος mundus-i = κόσµος elephantus-i = ελέφαντας Β. Σύµφωνα µε το « puer-i » vir-i vesper-i socer-i = άντρας = βράδυ = πεθερός Γ. Σύµφωνα µε το « liber-bri » ager-agri = αγρός liber- libri = βιβλίο aper-apri = κάπρος magister-stri = δάσκαλος minister-stri = δάσκαλος minister-stri = υπηρέτης culter- cultri = µαχαίρι ΟΥ∆ΕΤΕΡΑ ∆εύτερης κλίσης beneficium-ii = ευεργεσία periculum- i = κίνδυνος bellum-i = πόλεµος ingenium-ii = πνεύµα monumentium-i = µνηµείο templum-i = ναός fundamentum-i = θεµέλιο consilium-ii = σκέψη frumentum-i = δηµητριακά verbum-i = λόγος venabulum-i = λόγχη imperium-ii = εξουσία delictum-i = έγκληµα caelum-i = ουρανός regnum-i = βασίλειο lavinium-ii = Λαβίνιο saguntum-i = Σαγούντο osculum-i = φιλί dictum-i = λόγος monstrum-i = θέαµα somnium-ii = όνειρο supplicium-ii = τιµωρία studium-ii = σπουδή proelium-ii = µάχη ephippium-ii = σέλλα vinum-i = κρασί pilum-i = ακόντιο tergum-i = νώτα (τα) signum-i = σηµαία fatum-i = µοίρα tabernaculum-i = σκηνή testamentum-i = µαρτυρία vestigium-ii = ίχνος ferrum-i = σίδερο indicium-ii = απόδειξη oraculum-i = µαντείο officium-ii = καθήκον solarium-ii = λιακωτό velum-i = κουρτίνα exilium-ii = εξορία aurum-i = χρυσάφι factum-i = πράξη cubiculum-i = κρεβατοκάµαρα 5 ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΛΑΤΙΝΙΚΩΝ ostium-ii = πόρτα ponum-i = καρπός pretium-ii = τιµή nihilum-i = τίποτα exemplum-i = παράδειγµα oleum-i = λάδι solacium-ii = παρηγοριά adiumentum-i = βοήθεια flagitium-ii = όνειδος stipendium-ii = µισθός ludicium-ii = δικαστήριο ornamentum-i = στολίδι praesidium-ii = στήριγµα vestibulum-i = είσοδος donum-i = δώρο liternum-i = Λιτέρνο aerarium-ii = ∆ηµ.Ταµείο tributum-i = φόρος scamnum-i = σκαµνί auxilium-ii = βοήθεια sacellum-i = µικρός ναός propositum-i = σκοπός matrimonium-ii = γάµος simulacrum-i = άγαλµα amentum-i = ιµάντας mendacium-ii = ψέµα ΑΡΣΕΝΙΚΑ Τρίτης κλίσης fons-fontis = πηγή interpres-pretis = ερµηνευτής iudex-icis = δικαστής miles-itis = στρατιώτης hostis –is = εχθρός ( ΕΞΑΙΡΕΣΗ ) speculator-oris = ανιχνευτής collis –is = λόφος ( ΕΞ ) mons-montis = βουνό ( ΕΞ ) rex-regis = βασιλιάς pater-patris = πατέρας dolor-oris = πόνος, οργή consul-lis = ύπατος finis-is = τέλος (ΕΞ ) victor-oris = νικητής sutor-oris = παπουτσής labor-oris = µόχθος accusator-oris = κατήγορος honor-oris = τιµή adulescens-entis = νεαρός scriptor-oris = συγγραφέας ardor-oris = πάθος praedo-onis = ληστής ( ΕΞ) postis-is = φύλλο πόρτας ( ΕΞ ) 6 sequester-stris = µεσολαβητής furor-oris = µανία mos-moris = έθιµο dux-ducis = αρχηγός elephas-antis = ελέφαντας terror-oris = τρόµος imperator-oris = στρατηγός homo-inis = άνθρωπος timor-oris = φόβος princeps-ipis = ηγεµόνας pudor-oris = ντροπή pastor-oris = βοσκός carcer-eris = φυλακή rumor-oris = θόρυβος dictator-oris = δικτάτορας mensis-is = µήνας ( ΕΞ ) augur-uris = οιωνοσκόπος senex-senis = γέρος sermo-onis = λόγος ordo-inis = τάξη ( ΕΞ ) proditor-oris = προδότης desertor-oris = λιποτάκτης tonsor-oris = µανικιουρίστας unguis-is = νύχι ( ΕΞ ) clamor-oris = κραυγή amor-oris = αγάπη bos-bovis = βόδι grex-gregis = κοπάδι ( ΕΞ ) insidiator-oris = συνωµότης commilito-onis = συστρατιώτης praeceptor-oris = δάσκαλος ΘΗΛΥΚΑ Τρίτης κλίσης cogitano-onis = σκέψη venatio-onis = κυνήγι uxor-oris = σύζυγος ( ΕΞ ) gens-gentis = γένος clades-is = καταστροφή nox-noctis = νύχτα ratio-onis = φύση pellis-is = δέρµα nex-necis = θάνατος potestas-atis = δύναµη cohors-cohortis = κοόρτη vox-vocis = φωνή Gravitas-atis = σοβαρότητα Suavitas-atis = γλυκύτητα Recuperatio-onis = επανάκτηση Salutatio-onis = χαιρετισµός Avis-is = πουλί Gratulatio-onis = συγχαρητήρια ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΛΑΤΙΝΙΚΩΝ Suspicio-onis Laus-laudis Pietas-atis Felicitas-atis Cupiditas-atis Salus-utis Vetustas-atis Imago-inis Honestas-atis Dimicatio-onis Libido-inis Suboles-is Dignitas-atis Stabilitas-atis Plebs-plebis Dos-dotis Frugalitas-atis Paupertas-atis Legatio-onis Necessitas-atis Soror-oris Sedes-is Voluntas-atis Antiquitas-atis Coniuratio-onis Coniunx-gis Servitus-utis Caritas-atis nutrix-icis valetudo-atis vestis-is pulchritudo-inis disputatio-ionis simulatio-onis turris-is ornatrix-icis mentio-onis admiratio-onis = υποψία = έπαινος = ευσέβεια = ευτυχία = επιθυµία = σωτηρία = αρχαιότητα = εικόνα = τιµή, δόξα = αγώνας = πάθος = απόγονοι = κύρος = σταθερότητα = πληβείοι = προίκα ( ΕΞ ) = ολιγάρκεια = φτώχεια = πρεσβεία = ανάγκη = αδελφή ( ΕΞ ) = θέση = θέληση = αρχαιότητα = συνωµοσία = σύζυγος ( ο,η ) = σκλαβιά = αγάπη = τροφός = ωφέλεια = φόρεµα = οµορφιά = διαφωνία = υποκρισία = πύργος = κοµµώτρια = µνεία = θαυµασµός ΚΥΡΙΑ ΑΡΣΕΝΙΚΑ Γ’ ΚΛΙΣΗΣ Caesar-aris Cicero-onis Patro-onis Plato-onis Zeno-onis Lemovices-um Hercules-is Ceryon-onis Hannibal-alis Vercingetorix-igis Tiveris-is = Καίσαρ = Κικέρων = Πάτρων = Πλάτων = Ζήνων = Λεµοβίκες = Ηρακλής = Γηρυόνης = Αννίβας = Βερκιγγετόριγας = Τίβερης Samnites-ium = Σαµνίτες ΚΥΡΙΑ ΘΗΛΥΚΑ Γ’ ΚΛΙΣΗΣ Dido-onis Neapolis-is Carthago-inis Alpes-ium = ∆ιδώ = Νεάπολη = Καρχηδών = Άλπεις ΟΥ∆ΕΤΕΡΑ Τρίτης κλίσης rete-is vulnus-eris ……… omen-inis caput-it is lac-lactis flumen-inis genus-eris corpus-oris ius-iuris funus-eris discrimen-inis scelus-eris dedecus-oris certamen-inis aes-aeris rus-ruris pondus-eris ebur-oris marmor-oris agmen-inis pectus-oris numen-inis = δίχτυ = τραύµα = όνοµα = οιωνός = κεφάλι = γάλα = ποτάµι = γένος = σώµα = δίκαιο = κηδεία = κίνδυνος = έγκληµα = όνειδος = αγώνας = χαλκός = αγρός = βάρος = ελεφαντόδοντο = µάρµαρο (ΕΞ) = άγηµα = καρδιά , στήθος = χρόνος ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ Τέταρτης κλίσης Exercitus-us Motus-us Status-us Aditus-us Metus-us Complexus-us Magistratus-us Usus-us Equitatus-us Vultus-us Mugitus-us Casus-us Coetus-us Senatus-us = στρατός = κίνηση = στάση = προσέγγιση = φόβος = αγκαλιά = άρχοντες, αρχές = χρήση = ιππικό = πρόσωπο = µουγκρητό = τυχαίο γεγονός = συνάθροιση = Σύγκλητος 7 ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΛΑΤΙΝΙΚΩΝ Fructus-us Ficus-us (θηλ.) Eventus-us Cruciatus-us Risus-us Exitus-us Conspectus-us Domus-us ( θηλ.) = καρπός, κέρδος = σύκο = έκβαση = βάσανα = γέλιο = έκβαση = θέα = σπίτι ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ Πέµπτης κλίσης Spes-ei Species-ei Facies-ei Dies-ei Res-ei Fides-ei Elfigies-ei Plebes-ei Acies-ei Materies-ei = ελπίδα = θέαµα = πρόσωπο = ηµέρα ( αρσενικό ) = πράγµα = πίστη (µόνο ενικός = εικόνα = πληβείοι ( µόνο ενικός ) = µάχη = ύλη ΟΝΟΜΑΤΑ « Pluralia tantum » (=µόνο στον πληθυντικό ) Cannae-arum Belgae-arum ∆ευτερόκλιτα Arma-orum Boni-orum Domestici-orum Galli-orum Germani-orum Arverni-orum Greeci-orum Latini-orum Nervii-orum Poeni-orum hiberna-orum mala-orum liberi-orum superi-orum = όπλα = καλοί πολίτες = οικιακοί δούλοι = Γαλάτες = Γερµανοί = Αρβέρνοι = Έλληνες = Λατίνοι = Νέρβιοι = Καρχηδόνιοι = στρατόπεδο = συµφορές = τέκνα = θεοί Τριτόκλιτα Alpes-ium = Άλπεις fores-ium = πόρτα ( σπάνιο foris-is ) moenia-ium = τείχη pugillares-ium = πλάκες Samnites-ium = Σαµνίτες Lemovices-um = Λεµοβίκες Πρωτόκλιτα Divitiae-arum = πλούτη Insidiae-arum = ενέδρα Tenebrae-arum = σκοτάδι Athenae-arum Ονόµατα που αλλάζουν σηµασία στον πληθυντικό Πρωτόκλιτα copia-ae = αφθονία littera-ae = γράµµα αλφ. opera-ae = εργασία fortuna-ae = τύχη copiae-arum = στρατεύµατα litterae-arum = επιστολή-λογοτεχνία operae-arum = εργάτες fortunae-arum = περιουσία ∆ευτερόκλιτα auxilium-ii = βοήθεια auxilia-orum = βοηθητικό στράτευµα castrum-I = φρούριο castra-orum = στρατόπεδο stipendium-ii = µισθός stipendia-orum = θητεία supplicium-ii = τιµωρία supplicia-orum = λατρεία , προσευχές 8 ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΛΑΤΙΝΙΚΩΝ Τριτόκλιτα finis-is = όριο, τέλος fines-ium = σύνορα χώρας ops-opis = βοήθεια opes-ium = δύναµη , πλούτη pars-partis = τµήµα partes-ium = πολιτική παράταξη pater-tris = πατέρας patres-um = πατρίκιοι Ονόµατα αφθονούντα ( abundantia) materia-ae (α’ κλίση) plebs-plebis (γ’ κλίση ) elephas-antis (γ’ κλίση ) ficus-us (δ’ κλίση ) - materies-ei (ε’ κλίση ) plebes-ei ( ε’ κλίση ) elephantus-i (β’ κλίση ) ficus-i ( β’ κλίση ) Ονόµατα ετερογενή locus-i ( τόπος ) ενώ loca-orum ( τόποι ) loci-orum ( χωρία βιβλίου ) caelum-i ( ουρανός ) caeli-orum ( ουρανοί ) ΕΠΙΘΕΤΑ Α. Σύµφωνα µε το «bonus-a-um» plenus-a-um adversus-a-um barbarus-a-um gelidus-a-um unicus-a-um novus-a-um superbus-a-um marinus-a-um regius-a-um pennatus-a-um antiquus-a-um magnificus-a-um parcus-a-um infirmus-a-um validus-a-um delectus-a-um epicus-a-um clarus-a-um secundus-a-um ultimus-a-um multus-a-um bonus-a-um vacuus-a-um = γεµάτος = αντίξοος = βάρβαρος = παγωµένος = µοναδικός = νέος = περήφανος = θαλάσσιος = βασιλικός = φτερωτός = αρχαίος = µεγαλόπρεπος = φειδωλός = αδύναµος = δυνατός = διαλεγµένος = επικός = ένδοξος = δεύτερος = τελευταίος = πολύς = καλός = άδειος septimus-a-um maestus-a-um pavidus-a-um parvus-a-um fortuitus-a-um serenus-a-um repentinus-a-um sollicitus-a-um horrendus-a-um squalidus-a-um durus-a-um vietus-a-um notus-a-um gratus-a-um severus-a-um togatus-a-um publicus-a-um ineptus-a-um salvus-a-um imperitus-a-um absoletus-a-um inauditus-a-um captivus-a-um suspectus-a-um infidus-a-um = έβδοµος = περίλυπος = έντροµος = µικρός = τυχαίος = ξάστερος = ξαφνικός = ταραγµένος = φρικτός = βρώµικος = σκληρός = µαραµένος = γνωστός = ευχάριστος = αυστηρός = στην ειρήνη = δηµόσιος = ανόητος = σώος = άπειρος = ξεπερασµένος = πρωτάκουστος = αιχµάλωτος = ύποπτος = άπιστος 9 ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΛΑΤΙΝΙΚΩΝ canus-a-um = ασπροµάλλης paucus-a-um = νεκρός frigitus-a-um = παγωµένος vivus-a-um = ζωντανός reliquus-a-um = υπόλοιπος posterus-a-um = επόµενος totus-a-um = ολόκληρος paulus-a-um = λίγος peritus-a-um = έµπειρος fessus-a-um = κουρασµένος fretus-a-um = ο έχων εµπιστοσύνη aversus-a-um = ανάποδος proximus-a-um = κοντινός confusus-a-um = µπερδεµένος infestus-a-um = εχθρικός pravus-a-um = διεστραµµένος cruentus-a-um = αιµατηρός trepidus-a-um = έντροµος obvius-a-um = ενάντιος immensus-a-um = τεράστιος aequus-a-um = ίσος sempiternus-a-um = αιώνιος siccus-a-um = στεγνός piscatorium-a-um = ψαράδικος nimius-a-um = υπερβολικός extremus-a-um = έσχατος festivus-a-um = πρόσχαρος longus-a-um = µακρύς dignus-a-um = άξιος paternus-a-um = πατρικός modestus-a-um = σεµνός studiosus-a-um = επιµελής sonorus-a-um = ηχηρός acerbus-a-um = άγουρος naturus-a-um = ώριµος summus-a-um = πολύ µεγάλος cupidus-a-um = ο επιθυµών armatus-a-um = στον πόλεµο sanctus-a-um = ιερός ligneus-a-um = ξύλινος supervacaneus-a-um= περιττός priscus-a-um = αρχαίος solus-a-um = µόνος honestus-a-um = τιµηµένος stultus-a-um = ανόητος immaturus-a-um = πρόωρος fidus-a-um = πιστός carus-a-um = αγαπητός calvus-a-um = φαλακρός 10 albus-a-um temerarius-a-u rectus-a-um = λευκός = ασυλλόγιστος = σωστός Β. Σύµφωνα µε το « Liber-a-um » Tener-a-um Liber-a-um Miser-a-um = τρυφερός = ελεύθερος = δυστυχής Γ. Σύµφωνα µε το « niger-gra-grum » Pulcher-prichra-pulchrum = ωραίος Sacer-sacra-sacrum = ιερός Integer-integra-integrum = υγιής ΕΠΙΘΕΤΑ Τρίτης κλίσης Α. Τρικατάληκτα σε –er-(e)ris-(e)-re Alacer-cris-cre = πρόθυµος Equester-stris-stre = ιππικός Celer-eris-ere = ταχύς Puter ( putris ) –is –e = σάπιος B. ∆ικατάληκτα σε –is, -e Omnis-is-e = όλος Cannensis-is-e = των Καννών Carthaginiensis-is-e = Καρχηδόνιος Tristis-is-e = θλιµµένος Liberaris-is-e = ελεύθερος Illustris-is-e = λαµπρός Similis-is-e = όµοιος Militaris-is-e = στρατιωτικός Turpis-is-e = αισχρός Incredibilis-is-e = απίστευτος Familiaris-is-e = γνωστός Communis-is-e = κοινός Nobilis-is-e = ευγενής Gravis-is-e = βαρύς Mirabilis-is-e = παράδοξος Innumerabilis-is-e = αµέτρητος Immortalis-is-e = αθάνατος Fortis-is-e = δυνατός Mortalis-is-e = θνητός Amabilis-is-e = αξιαγάπητος Anilis-is-e = γεροντικός Matronalis-is-e = γυναικείος Puellaris-is-e = κοριτσίστικος ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΛΑΤΙΝΙΚΩΝ Grandis-is-e Mitis-is-e Mollis-is-e Singularis-is-e Civilis-is-e Facilis-is-e Vilis-is-e Debilis-is-e Memorabilis-is-e Stabilis-is-e Utilis-is-e = µεγάλος = γλυκός = µαλακός = µοναδικός = εµφύλιος = εύκολος = ευτελής = αδύναµος = αξιοµνηµόνευτο = σταθερός = χρήσιµος Γ. Μονοκατάληκτα τριτόκλιτα επίθετα Ferox-ocis Ingens-entis Iners-ertis Princeps-ipis Praesens-entis = άγριος = πελώριος = µαλθακός = ηγεµόνας = τωρινός Impudes-entis Praecox- praecocis Recens-entis Par – paris Sapiens-entis Exellens-entis Felix-icis Locuples-pletis Impotens-entis Congruens-entis Praeceps-cipitis γκρεµοτσακίζεται Senex-senis Insolens-entis Infelix-icis Exsul ( exul )-is Minax-acis Inops-opis = αναιδής = πρώιµος = πρόσφατος = όµοιος = σοφός = έξοχος ( µτχ ) = ευτυχής = πλούσιος = ανίκανος = σύµφωνος ( µτχ ) = αυτός που = γέρος = ασυνήθιστος = δυστυχής = εξόριστος = απειλητικός = ενδεής ΚΛΙΣΗ ΤΟΥ INOPS = ενδεής ΑΡΣΕΝ. ΘΗΛ. ΕΝΙΚΟΣ Inops Inopis Inopi Inopem Inops Inopi ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ Inopes Inopum Inopibus Inopes Inopes Inopibus ΟΥ∆ΕΤΕΡΟ ΕΝΙΚΟΣ Inops Inopis Inopi Inops Inops Inopi ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ inopia inopum inopibus inopia inopia inopibus 11 ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΛΑΤΙΝΙΚΩΝ ΣΥΝΟΛΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΩΝ των 30 Σχολικών µαθηµάτων Μάθηµα 21ο immensus-a-um aequus-a-um ∆εν σχηµατίζει aequior-ior-ius aequissimus-a-um aeque-aequius-aequissime diu-diutius-diutissime Μάθηµα 22ο innumerabilis-ise/immortalis-is-e bonus-a-um rectus-a-um fortis-is-e magnus-a-um mortalis-is-e/sempiternus-aum ∆εν σχηµατίζουν melior-ior-ius rectior-ior-ius fortior-ior-ius maior-ior-ius ∆εν σχηµατίζουν oprimus-a-um rectissimus-a-um fortissimus-a-um maximus-a-um siccior-ior-ius ∆εν σχηµατίζει ingentior-ior-ius siccissimus-a-um bene-melius-optime recte-rectius-rectissime fortiter-fortius-fortissime magno(o)pera-magis-maxime Μάθηµα 23ο siccus-a-um piscatorium-a-um ingens-entis ingentissimus-a-um sicce-siccius-siccissime / bene-melius-optime libenter-libentius-libentissime diu-diutius-diutissime ingenter-ingentius-ingentissime Μάθηµα 24ο paucus-a-um apertus-a-um impudens-entis paucior-ior-ius apertior-ior-ius impudentior-ior-ius aperte-apertius-apertissime impudenter-impudentius-impudentissime 12 paucissimus-a-um apertissimus-a-um impudentissimus-a-um ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΛΑΤΙΝΙΚΩΝ Μάθηµα 25ο praecox-ocis recens-entis exterus-a-um nimius-a-um praecocior-ior-ius recentior-ior-ius exterior-ior-ius ∆ε σχηµατίζει praecocissimus-a-um recentissimus-a-um extremus-a-um praecociter-praecocius-praecocissime recenter-recentius-recentissime extere-exterius-extreme/extime prope-propius-proxime Μάθηµα 26ο tristis-is-e parvus-a-um festivus-a-um amabilis-is-e longus-a-um dingua-a-um anilis-ia-e/matronalis-is-e modestus-a-um studiosus-a-um parcus-a-um novus-a-um tristior-ior-ius minor-or-us festivior-ior-ius amabilior-ior-ius longior-ior-ius dignios-ior-ius puellaris-is-e/paternus-a-um modestior-ior-ius ∆εν σχηµατίζει parcior-ior-ius recentior-ior-ius magis novus-a-um tristissimus-a-um minimumus-a-um festivissimus-a-um amabilissimus-a-um lognissimus-a-um dignissimus-a-um ∆εν σχηµατίζουν modestissimus-a-um parcissimus-a-um novissimus-a-um tristie-tristius-tristissime digne-dignius-dignissime / festive-festivius-festivissime amabiliter-amabilius-amabilissime longe-longius-lognissime / parce-parcius-parcissime non multum και paulum-minum-minimum modeste-modestius-modestissime amanter-amantius-amantissime intellegenter-intellegentius-intellegentissime satis-satius Μάθηµα 30ο fortis-is-e magnus-a-um fortior-ior-ius maior-ior-ius fortissimus-a-um maximus-a-um nobilior-ior-ius ∆εν σχηµατίζει fortior-ior-ius nobilissimus-a-um fortiter-fortius-fortissime magno(o)pera-magis-maxime libenter-libentius-libentissime Μάθηµα 31ο nobilis-is-e singularis-ia-e fortis-is-e fortissimus-a-um 13 ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΛΑΤΙΝΙΚΩΝ nobiliter-nobilius-nobilissime fortiter-fortius-fortissime Μάθηµα 32ο plentus-a-um multi-ae-a fortis-is-e cupidus-a-um bonus-a-um excellens-entis parvus-a-um plenior-ior-ius plures-es-ra fortior-ior-ius cupidior-ior-ius melior-ior-ius exellentior-ior-ius minor-or-us plenissimus-a-um plurimi-ae-a fortissimus-a-um cupidissimus-a-um optimus-a-um excellentissimus-a-um minimus-a-um plene-plenius-plenissime multum-plus-plurimum fortiter-fortius-fortissime cupide-cupidius-cupidissime bene-melius-optime excellenter-exellentius-excellentissime non multum/paulum-minus-minime Μάθηµα 33ο severus-a-um civilis-is-e multi-ae-a armatus-a-um/togatus-a-um severior-ior-ius civilior-ior-ius plures-es-ra ∆εν σχηµατίζουν severissimus-a-um civilissimus-a-um plurimi-ae-a severe-severius-severissime civiliter-(civilius-civilissime)/multum-plus-plurimum Μάθηµα 34ο clarus-a-um incredibilis-is-e sanctus-a-um cupidus-a-um immortabilis-is-e dexter-dextera-dexterum dexter-dextra-dextum clarior-ior-ius ∆εν σχηµατίζει sanctior-ior-ius cupidior-ior-ius ∆εν σχηµατίζει dexterior-ior-ius clarissimus-a-um sanctissimus-a-um cupidissimus-a-um dextimus-a-um clare-clarius-clarissime / sancte-sanctius-sanctissime dexter-dexterius-dextime Μάθηµα 35ο infelix-icis publicus-a-um aequus-a-um 14 infelicior-ior-ius ∆εν σχηµατίζει aequior-ior-ius infelicissimus-a-um aequissimus-a-um ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΛΑΤΙΝΙΚΩΝ felix-icis felicior-ior-ius felicissimus-a-um infeliciter-infelicius-infelicissime aeque-……-aequissime feliciter-felicius-felicissime Μάθηµα 36ο magnus-a-um facilis-is-e ligneus-aum/supervacaneus-a-um maior-ior-ius facilior-ior-ius ∆εν σχηµατίζουν maximus-a-um facillimus-a-um magno(o)pera-magis-maxime facilis-facilius-facillime inepte-ineptius-ineptissime Μάθηµα 37ο salvus-a-um civilis-is-e miser-a-um ferox-ocis impotens-….. ∆εν σχηµατίζει civilior-ior-ius miserior-ior-ius ferocior-ior-ius impotentior-ior-ius civilissimus-a-um miserrimus-a-um ferocissimus-a-um impotentissimus-a-um civiliter-(civilius-civilissime) misere-miserius-miserrime ferociter-ferocius-ferocissime impotenter-improtentius-impotentissime Μάθηµα 38ο priscus-a-um/nuptialis-is-e lognus-a-um ∆εν σχηµατίζουν lugnior-ior-ius lognissimus-a-um logne-lognius-lognissime libenter-libentius-libentissime multum-plus-plurimum Μάθηµα 39ο imperitus-a-um praeceps-praecipitis vilis-is-e bonus-a-um integer-gra-grum debilis-is-e memorabilis-is-e imperitior-ior-ius ∆εν σχηµατίζει vilior-ior-ius melior-ior-ius integrior-ior-ius debilior-ior-ius memorabilior-ior-ius imperitissimus-a-um vilissimus-a-um optimus-a-um integerrimus-a-um --------- imperite-imperitius-imperitissime viliter-vilius-vilissime 15 ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΛΑΤΙΝΙΚΩΝ bene-melius-optime integre-integrius-integerrime Μάθηµα 40ο celer-ris-re senex-senis infirmus-a-um celerior-ior-ius senior-ior-ius infirmior-ior-ius celerimus-a-um ----infirmissimus-a-um antiquior-ior-ius prior-ior-ius ineptior-ior-ius honestior-ior-ius melior-ior-ius modestior-ior-ius insolentior-ior-ius ∆εν σχηµατίζει plures-es-a antiquissimus-a-um primus-a-um ineptissimus-a-um honestissimus-a-um optimus-a-um modestissimus-a-um insolentissimus-a-um celeriter-celerius-celerrime infirme-infirmius-infirmissime Μάθηµα 41ο antiquus-a-um prae ineptus-a-um honestus-a-um bonus-a-um modestus-a-um insolens-entis inauditus-a-um multi-ae-a plurimi-ae-a antique-antiquius-antiquissime prae-prius-primum/primo plane-planius-planissime dilucide-dilucidius-dilucidissime inepte-ineptius-ineptissime honeste-honestius-honestissime bene-melius-optime modeste-modestius-modestissime insolenter-insolentius-insolentissime multum-plus-plurimum Μάθηµα 42ο mollis-is-e multi-ae-a improbus-a-um imperitus-a-um crudelis-is-e stultus-a-um mollior-ior-ius plures-es-a improbior-ior-ius imperitior-ior-ius crudelior-ior-ius stultior-ior-ius molliter-mollius-mollissime multum-plus-plurimum improbe-improbius-improbissime imperite-imperitius-imperitissime crudeliter-crudelius-crudelissime regie-magis regie-maxime regie stulte-stultius-stultissime 16 mollissimus-a-um plurimi-ae-a improbissimus-a-um imperitissimus-a-um crudelissimus-a-um stultissimus-a-um ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΛΑΤΙΝΙΚΩΝ Μάθηµα 43ο caprivus-a-um lognus-a-um infelix-icis prae infestus-a-um minax-acis liber-a-um miser-a-um immaturus-a-um ∆εν σχηµατίζει lognior-ior-ius infelicior-ior-ius prior-ior-ius infestior-ior-ius minacior-ior-ius liberior-ior-ius miserior-ior-ius ∆εν σχηµατίζει lognissimus-a-um infelicissimus-a-um primus-a-um infestissimus-a-um minacissimus-a-um liberrimus-a-um miserrimus-a-um logne-lognius-lognissime infeliciter-infelicius-infelicissime prae-prius-primum/primo infeste-infestius-infestissime minaciter-minacius-minacissime libere-liberius-liberrime misere-miserius-miserrime Μάθηµα 44ο stalilis-is-e suspectus-a-um sollicitus-a-um inops-inopis fidus-a-um infidus-a-um stabilior-ior-ius ∆εν σχηµατίζει sollicitior-ior-ius stabilissimus-a-um sollicitissimus-a-um fidior-ior-ius ∆εν σχηµατίζει fidissimus-a-um celerior-ior-ius celerrimus-a-um communior-ior-ius melior-ior-ius sapientior-ior-ius carior-ior-ius communissimus-a-um optimus-a-um sapientissimus-a-um carissimus-a-um stabiliter-stabilius-stabilissime sollicite-sollicitius-sollicitissime fide-fidius-fidissime Μάθηµα 45ο celer-ris-re celeriter-celerius-celerrime Μάθηµα 46ο communis-is-e bonus-a-um sapiens-entis carus-a-um communiter-communius-communissime bene-melius-optime 17 ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΛΑΤΙΝΙΚΩΝ sapienter-sapientius-sapientissime care-carius-carissime multum-plus-plurimum magno(o)pera-magis-maxime Μάθηµα 47ο canus-a-um calvus-a-um ∆εν σχηµατίζει ∆εν σχηµατίζει mature-maturius-maturissime και maturrime secrete και secreto – secretius- ------Μάθηµα 48ο albus-a-um/eximius-a-um utilis-is-e durus-a-durum posterus-a-um ∆εν σχηµατίζουν utilior-ior-ius durior-ior-ius posterior-ior-ius magnus-a-um maior-ior-ius utilissimus-a-um durissimus-a-um postremus-a-um postumus-a-um maximus-a-um utiliter-utilius-utilissime dure και durite-durius-durissime postere-posterius-postreme και postume magno(o)pera-magis-maxime Μάθηµα 49ο tonsorius-a-um temerarius-a-um certus-a-um aequus-a-um ∆εν σχηµατίζει magis temerarius certior-ior-ius aequior-ior-ius maxime temerarius certissimus-a-um aequissimus-a-um temerarie-magis temerarie-maxime temerarie certe-certius-certissime aeque-aequius-aequissime secreto και secrete-secretius-secretissime Μάθηµα 50ο magnus-a-um malus-a-um gravis-is-e magno(o)pere-magis-maxime male-peius-pessime graviter-granius-gravissime aeque-aequius-aequissime satis-satius- ----18 maior-ior-ius peior-ior-ius gravior-ior-ius maximus-a-um pessimus-a-um gravissimus-a-um ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΛΑΤΙΝΙΚΩΝ 19 ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΛΑΤΙΝΙΚΩΝ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΡΗΜΑΤΩΝ ΚΑΤΑ ΣΥΖΥΓΙΑ Α΄ ΣΥΖΥΓΙΑ amo-amavi-amatum-amare= αγαπώ exulo = είµαι εξοριστος scriptito = γράφω συχνά desidero = επιθυµώ deploro = θρηνώ narro = αφηγούµαι excrucio = βασανίζω repugno = αντιµάχοµαι oppugno = πολιορκώ expugno = κυριεύω navigo = πλέω turbo = ταράσσω porto = µεταφέρω fundo = θεµελιώνω renarro = ξανααφηγούµαι expiro = ξεψυχάω comparo = συγκρίνω adligo = δένω advolo = σπεύω libero = ελευθερώνω certo = αγωνίζοµαι curo = φροντίζω propulso = απωθώ paro = ετοιµάζω consulto = φροντίζω honoro = τιµώ servo = φυλάω conloco = εγκαθιστώ hiemo = ξεχειµωνιάζω impero = διατάζω importo = µεταφέρω advento = πλησιάζω nuntio = αναγγέλλω perpetro = διαπράττω interrogo = ρωτώ cogito = σκέφτοµαι enoto = σηµειώνω adporto = µεταφέρω do-dedi-datum-dare = δίνω sto-steti-statum-stare= στέκοµαι lavo-lavi-lautum(lavatum)-lavare = πλένοµαι 20 envestigo specto laudo pugno fugo administro revoco erro concito appelo supero profligo revoco dimico reporto disputo existimo excito inclamo somnio confirmo creo effemino appropinquo occupo praedico obsigno perturbo coniuro strangulo vulnero saluto penso rogo puto spero aegroto ignoro intro simulo oro impetro exclamo lectito praeterequito incito deporto spolio multo conformo = ερευνώ = κοιτάζω = επαινώ = µάχοµαι = τρέπω σε φυγή = διαχειρίζοµαι = ανοίγω = περιπλανιέµαι = ξεσηκώνω = ονοµάζω = νικώ = κατατροπώνω = ανακαλώ = αγωνίζοµαι = κερδίζω νίκη = διαπραγµατεύοµαι = νοµίζω = ξυπνώ = φωνάζω = ονειρεύοµαι = επιβεβαιώνω = εκλέγω = εκθηλύνω = πλησιάζω = καταλαµβάνω = διακηρύσσω = υπογράφω = ταράσσω = συνωµοτώ = στραγγαλίζω = τραυµατίζω = χαιρετίζω = ζυγίζω = παρακαλώ = νοµίζω = ελπίζω = είµαι άρρωστος = αγνοώ = µπαίνω = προσποιούµαι = παρακαλώ = κατορθώνω = αναφωνώ = διαβάζω συχνά = περνώ έφιππος = παρακινώ = µεταφέρω = απογυµνώνω = τιµωρώ = διαπλάθω ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΛΑΤΙΝΙΚΩΝ propago = διαιωνίζω sano = θεραπεύω consecro = αφιερώνω funero = κηδεύω clamo = φωνάζω explico = εξηγώ conservo = σώζω vitupero = επικρίνω voco = καλώ insto-institi-instare = ασκώ πίεση (µτχ.Μέλλοντα : instaturus-a-um) reseco-resecui-resectum-resecare = κόβω ceno = δειπνώ expecto = περιµένω iudico = κρίνω dissimulo = προσποιούµαι dubito = αµφιβάλλω obiurgo = µαλώνω insto-institi- --- - instare = ασκώ πίεση µτχ. Μέλλοντα : ( instaturus-a-um) reseco-resecui-resectum-resecare = κόβω 21 ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΛΑΤΙΝΙΚΩΝ ΡΗΜΑΤΑ ∆ΕΥΤΕΡΗΣ ΣΥΖΥΓΙΑΣ habeo-habui-habitum-habere = έχω urgeo-ursi- ----- - urgere = στέλνω noceo-nocui-nocitum-nocere = βλάπτω respondeo-spondi-sponsum-spondere = απαντώ placeo-placui-placitum-placere = αρέσω moveo-movi-motum-movere = κινώ video-vidi-visum-videre = βλέπω stupeo-stupui- ----- - stupere = θαµπώνοµαι deleo-delevi-deletum-delere = σκοτώνω taneo-tanui-tentum-tenere = κρατώ possideo-possedi-possessum-possidere = κατέχω studeo-studui- ----- - studere = σπουδάζω foveo-fovi-fotum-fovere = περιβάλλω µε αγάπη iaceo-iacus-iacitum-iacere = κείµαι contineo-tinui-tentum-continere = στερεώνω iubeo-iussi-iussum-iubere = διατάσσω ramaneo-mansi-mansum-remanere = παραµένω admoneo-monui-monitum-admonere = συµβουλεύω caveo-cavi-cautum-cavere = φυλάγοµαι debeo-debui-debitum-debere = οφείλω rideo-risi-risum-ridere = γελώ sedeo-sedi-sessum-sedere = κάθοµαι valeo-valui- ----- - valere = υγιαίνω licet-licuit-licitum est-licere = επιτρέπεται comleo-complevi-completum-complere = συµπληρώνω appareo-apparui-apparitum-apparere = εµφανίζοµαι amoveo-amovi-amotum-amovere = αποµακρύνω prohibeo-hibui-hibitum-prohibere = εµποδίζω exterreo-terrui-territum-exterrere = τροµοκρατώ lateo-latui- ----- - latere = κρύβοµαι pareo-parui-paritum-parere = υπακούω cohibeo-hibui-cohibitum-cohibere = συγκρατώ impleo-implevi-impletum-implere = συµπληρώνω inhaereo-haesi-haesum-inhaerere = προσκολιέµµαι paenitet-paenituit- ----- - paenitere = µετανοιώνω doceo-docui-docitum-docere = µαθαίνω mereo-merui-meritum-merere = αξίζω abstineo-timui-tentum-tinere = απέχω permoveo-movi-motum-movere = παρακινώ assideo-assedi-assesum-assidere = κάθοµαι δίπλα praebeo-praebui-praebitum-praebere = παρέχω pertineo-tinui-tentum-pertinere = αφορώ persedeo-sedi-sessum-persedere = κάθοµαι πολύ ώρα circumsedeo-sedi-sessum-sedere = περικυκλώνω taceo-tacui-tacitum-tacere = σωπαίνω immineo- ----- - imminere = πλησιάζω απειλητικά maneo-mansi-mansum-manere = (περί)µένω persuadeo-suasi-suasum-perseadere = πείθω 22 ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΛΑΤΙΝΙΚΩΝ provideo-vidi-visum-providere canseo-censui-censum-censere decet-decuit- ----- - decere deterreo-terrui-territum-deterrere obtineo-tinui-tentum-obtinere = προνοώ = πιστεύω = αρµόζει = αποθαρρύνω = πετυχαίνω ΡΗΜΑΤΑ ΤΡΙΤΗΣ ΣΥΖΥΓΙΑΣ cepio-cepi-captum-capere = πιάνω perdo-perdidi-perditum-perdere = χάνω laedo-laesi-laesum-laedere = βλάπτω interficio-feci-fectum-interficere = σκοτώνω extrahi-extraxi-extractum-extrahere = βγάζω adimo-ademi-ademptum-adomere = αφαιρώ deligo-delegi-delectum-deligere = εκλέγω constituo-stitui-stitutum-constituere = αποφασίζω gero-gessi-gestum-gerere = διεξάγω contundo-contudi-contusum-condundere = συντρίβω impono-posui-positum-imponere = επιβάλλω condo-condidi-conditum-condere = χτίζω fero-tuli-latum-ferre = φέρνω tranfero-tyli-latum-ferre = µεταφέρω pario-peperi-partum-parere = γεννώ claudo-clausi-clausum-claudere = κλείνω restituo-restitui-restitutum-restituere = αποκαθιστώ accipio-accepi-acceptum-accipere = δέχοµαι seiungo-seiunxi-seiunctum-seiungere = χωρίζω compono-posui-positum-componere = συνθηκολογώ cupio-cupivi-cupitum-cupere = επιθυµώ obtingit-obtigit - --- - obtingere = τυχαίνει curro-cucurri-cursum-currere = τρέχω animadverto-verti-versum-animadvertere = παρατηρώ accidit-accidit- --- - accidere = συµβαίνει dico-dixi-dictum-decere = λέω praesumo-sumpi-sumptum-praesumere = προγεύοµαι deficio-defeci-defectum-deficere = χάνοµαι invado-invasi-invasum-invadere = εισχωρώ amitto-amisi-amissum-amittere = χάνω mitto-misi-missum-mittere = στέλνω vinco-vici-victum-vincere = νικώ confugio-fugi- --- - confugere = καταφεύγω aspicio-aspexi-aspectum-aspicere = κοιτάζω concipio-concepi-conceptum-concipere = πιάνω concutio-concussi-concussum-concutere = συνταράζω adficio-adfeci-adfectum-adficere = περιβάλλω consisto-constiti- --- - consistere = συνίσταµαι sino-sivi-situm-sinere = επιτρέπω remollesco- --- - remelescere = γίνοµαι µαλθακός cerno-crevi-cretum-cernere = κρίνω verto-verti-versum-vertere = στρέφω 23 ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΛΑΤΙΝΙΚΩΝ fugio-fugi-fugitum-fugere = φεύγω occuro-occuri(occucurri)-occursum-occurrere = επιτίθεµαι οccido-occidi-occisum-osidere = σκοτώνω comprehendo-prehendi-prehensum-prehendere = συλλαµβάνω refero-retuli-relatum-referre = παραδίδω discedo-cessi-cessum-discedere = αποχωρώ trado-tradidi-traditum-tradere = παραδίδω produco-duxi-ductum-producere = οδηγώ dedo-dedidi-deditum-dedere = παραδίδω proicio-ieci-iectum-proicere = ρίχνω, καταθέτω consido-sedi-sessum-considere = παίρνω θέση adduco-duxi-ductum-adducere = παρασύρω fingo-finxi-fictum-fingere = πλάθω abdo-abdidi-abditum-abdere = κρύβω reficio-refeci-refectum-reficere = ξεκουράζω traho-traxi-tractum-trahere = τραβώ pergo-perrexi-perrectum-pergere = κατευθύνοµαι confundo-fundi-fusum-confundere = συγχέω converto-verti-versum-convertere = γυρίζω πίσω expello-expuli-expulsum-expellere = διώχνω deprehendo-hendi-hensum-deprehendere = συλλαµβάνω excludo-exclusi-exclusum-excludere = κλείνω έξω recedo-recessi-recessum-recedere = αποσύροµαι prorepo-prorepsi-proreptum-prorepere = σέρνοµαι praetendo-tendi-tentum-praetendere = τεντώνω discurro-curri (cucurri)-cursum-discurrere = τρέχω εδώ adgnosco-gnovi-gnitum-adgnoscere = αναγνωρίζω defero-detyli-delatum-deferre = µεταφέρω everto-everti-eversum-evertere = καταστρέφω divido-divisi-divisum-dividere = µοιράζω interimo-emi-emptum-interimere = εξακολουθώ recipio-recepi-receptum-recipere = επανακτώ appendo-appendi-appensum-appendere = ζυγίζω repono-reposui-repositum-reponere = τοποθετώ consulo-consului-consultum-consulere = φροντίζω neglego-nehlexi-neglectum-neglegere = αδιαφορώ vivo-vixi-victum-vivere = ζω ago-egi-actum-agere = οδηγώ , κάνω sumo-sumpsi-sumptum-sumere = παίρνω prorumpo-rupi-ruptum-prorumpere = ξεσπώ ascendo-ascendi-ascensum-ascendere = ανεβαίνω …….. – duxi-ductum-conducere = νοικιάζω quaero-quaesivi-quaesitum-quaerere = ζητώ facio-feci-factum-facere = κάνω cognosco-cognovi-cognitum-cognoscere = γνωρίζω credo-credidi-creditum-credere = πιστεύω quiesco-quievi-quietum-quiescere = ησυχάζω afferno-attuli-alltum-affere = φέρνω ostendo-ostendi-ostent(s)um-ostentere = δείχνω decerpo-decerpsi-decerptum-decerpere = κόβω depono-deposui-depositum-deponere = αποβάλλω 24 ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΛΑΤΙΝΙΚΩΝ scribo-scripsi-scriptum-scribere = γράφω diligo-dilexi-dilectum-diligere = αγαπώ ludo-lusi-lusum-ludere = παίζω lego-legi-lectum-legere = διαβάζω deverto-deverti-deversum-devertere = µένω gigno-genui-genitum-gignere = γεννώ quaeso- --- - quaesere = παρακαλώ deduco-deduxi-deductum-deducere = οδηγώ instituo-institui-institutum-instituere = διδάσκω emo-emi-emptum-emere = αγοράζω impendo-impendi-impensum-impendere = ξοδεύω disco-didici-discere = µαθαίνω obicio-obieci-obiectum-obicere = κατηγορώ suscipio-cepi-ceptum-suscipere = παραλαµβάνω edico-edixi-edictum-edicere = διατάζω lacesso-lacessivi-lacessitum-lacessere = προκαλώ transfigo-fixi-fixum-transfigere = διαπερνώ ruo-rui-rutum-ruere = ορµώ antacello- --- - --- - antacellere = ξεπερνώ κάποιον peto-petivi(petii)-petitum-petere = ζητώ accedo-accessi-accessum-accedere = πλησιάζω relinquo-reliqui-relictum-relinquere = αφήνω, κληροδοτώ propono-proposui-propositum-proponere = βάζω ως παράδειγµα colo-colui-cultum-colere = καλλιεργώ expeto-expetivi(expetii)-expetitum-expetere = επιδιώκω duco-duxi-ductum-ducere = θεωρώ parcello-culi-culsum-parcellere = ανατρέπω prosterno-stravi-stratum-prosternere = καταλύω comprimo-pressi-pressum-comprimere = χαλιναγωγώ diffluo-diffluxi-diffluctum-diffluere = διαρρέω abicio-abieci-abiectum-abicere = καταθέτω ( όπλα ) intromitto-misi-missum-intromitere = βάζω µέσα pono-posui-poritum-ponere = τοποθετώ confero-contuli-collatum-conferre = συγκεντρώνω fendo-fudi-fusum-fundere = χύνω desero-deserui-desertum-deserere = εγκαταλείπω exigo-exegi-exactum-exigere = εισπράττω contemno-tempsi-temptum-contemnere = περιφρονώ solvo-solvi-solutum-solvere = λύνω corrumpo-rupi-ruptum-corrumpere = διαφθείρω desisto-destiti- --- - desistere = σταµατώ reddo-reddidi-redditum-reddere = κάνω cogo-coegi-coactum-cogere = εξαναγκάζω cedo-cessi-cessum-cedere = παραχωρώ averto-averti-aversum-avertere = βγάζω από το δρόµο premo-pressi-pressum-premere = καταβάλλω ob(f)fero-obtuli-oblatum-ob(f)ferre = φέρνω efficio-effeci-effectum-efficere = κατορθώνω intellego-lexi-lectum-intellegere = καταλαβαίνω alo-alui-alitum(altum)-alere = τρέφω intendo-tendi-tent(s)um-intendere = κατευθύνοµαι 25 ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΛΑΤΙΝΙΚΩΝ cado-cecidi-casum-cadere = πέφτω succurit-succurit-succursum-succurere = έρχεται στο µυαλό metuo-metui-metutum-metuere = φοβάµαι suspicio-pexi-pectum-suspicere = υποπτεύοµαι intercipio-cepi-ceptum-intercipere = αρπάζω κάτι conscribo-scripsi-scriptum-conscribere = γράφω adhaeresco-haesi-haesum-adhaerescere = προσκολλιέµαι conspicio-spexi-spectum-conspicere = βλέπω perlego-legi-lectum-perlegere = διαβάζω ως το τέλος rego-rexi-rectum-regere = κυβερνώ antepono-posui-positum-anteponere = βάζω κάτι πάνω από άλλο opprimo-pressi-pressum-opprimere = συλλαµβάνω induco-duxi-ductum-inducere = εισάγω extraho-traxi-tractum-extrahere = παρατείνω instinguo-stinxi-stinctum-instinguere = παρορµώ praecipio-cepi-ceptum-praecipere = καθοδηγώ emitto-emisi-emissum-emittere = αφήνω ελεύθερο admitto-admisi-admissum-admittere = δέχοµαι introrumpo-rupi-ruptum-introrumpere = εισβάλλω posco-poposci- --- - poscere = ζητώ praeripio-ripui-reptum-praeripere = αρπάζω contendo-tendi-tentum-contendere = φιλονικώ ΡΗΜΑΤΑ ΤΕΤΑΡΤΗΣ ΣΥΖΥΓΙΑΣ audio-audivi-auditum-audire = ακούω invenio-inveni-inventum-invenire = βρίσκω aperio-aperui-apertum-aperire = αποκαλύπτω punio-punivi-punitum-punire = τιµωρώ munio-munivi-munitum-munire = οχυρώνω nutrio-nutrivi-nutritum-nutrire = ανατρέφω transeo-ii-itum-transire = διέρχοµαι expedio-pedivi-peditum-expedire = απελευθερώνω radeo-ii-itum-ire = επιστρέφω pereo-ii-itum-perire = χάνοµαι venio-veni-ventum-venire = έρχοµαι desilio-desilui- --- - desilere = πηδώ κάτω sentio-sensi-sensum-sentire = καταλαβαίνω abeo-ii (ivi)-itum-abire = φεύγω stabilio-stabilivi-stabilitum-stabilire= στερεώνω servio-servivi-servitum-servire = υπηρετώ scio-scivi-scitum-scire = γνωρίζω vincio-vinxi-vinctum-vincire = δένω sybvenio-veni-ventum-subvenire = βοηθώ nequeo-nequii(ivi)---nequire = δεν µπορώ parvenio-veni-ventum-pervenire = φθάνω nescio-nescivi-nescitum-nescire = αγνοώ adeo-adii-aditum-adire = πλησιάζω intervenio-veni-ventum-intervenire= παρεµβαίνω dissentio-sensi-sensum-dissentire= διαφωνώ 26 ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΛΑΤΙΝΙΚΩΝ ΑΠΟΘΕΤΙΚΑ ΡΗΜΑΤΑ Πρώτης συζυγίας proelior-proeliatus sum-proeliari = µάχοµαι arbitror-arbitratus sum-arbitrari = νοµίζω miseror-miseratus sum-miserari = θρηνώ conor-conatus sum-conari = προσπαθώ imitor-imitatus sum-imitari = µιµούµαι indignor-indignatus sum-indignari = αγανακτώ tutuo-tutatus sum-tutari = προστατεύω adminor-admiratus sum-admirari = θαυµάζω veneror-veneratus sum-venerari = λατρεύω osculor-osculatus sum-osculari = φιλώ miror-miratus sum-mirari = θαυµάζω minitor-minitatus sum-minitari = απειλώ populor-populatus sum-populari = λεηλατώ adhortor-adhortatus sum-adhortari= προτρέπω ∆εύτερης συζυγίας intueor-intuitus sum-intueri medeor- --- - mederi fateor-fassus sum-fateri vereor-veritus sum-vereri audeo-ausus sum-audere = κοιτάζω = γιατρεύω = οµολογώ = φοβάµαι = τολµώ (ηµιαπ.) Τρίτης συζυγίας queror-questus sum-queri = παραπονιέµαι consequor-consecutus sum-consequi = ακολουθώ egredior-egressus sum-egredi = βγαίνω complector-complexus sum-complecti = αγκαλιάζω nascor-natus sum-nasci = γεννιέµαι congredior-congressus sum-congredi = συγκρούοµαι dilabor-dilapsus sum-dilabi = καταρρέω obsequor-obsecutus sum-obsequi= κάνω το χατήρι utor-usus sum-uti = χρησιµοποιώ loquor-locutus sum-loqui = µιλώ consequor-consecutus sum-consequi = πετυχαίνω morior-mortuus sum-mori = πεθαίνω ingredior-ingressus sum-ingredi = εισβάλλω patior-passus sum-pati = υποµένω conloquor-conlucutus sum-conloqui = συζητώ elabor-elapsus sum-elabi = ξεγλυστρώ devertor-deverti-deversum-deverti= καταλύω (ηµ) + (απ) confido-confisus sum-confidere = εµπιστεύοµαι (ηµιαπ.) 27 ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΛΑΤΙΝΙΚΩΝ Τέταρτης συζυγίας mentior-mentitus sum-mentiri orior-ortuus sum-oriri molior-molitus sum-moliri experior-expertus sum-experiri = λέω ψέµατα = ανατέλλω = µηχανεύοµαι = δοκιµάζω Ηµιαπ. Β’ Συζυγίας soleo-solitus sum-solere gaudeo-gavissus sum-gaudere = συνηθίζω = χαίροµαι ΡΗΜΑΤΑ σε –io ( 3η Συζυγίας ) Στη Λατινική 15 ρήµατα αν και τελειώνουν σε –io ανήκουν στην 3η συζυγία . Το –io αυτό αποβάλλεται στις εξής περιπτώσεις : α) όταν ακολουθεί στον τύπο άλλο –i . β) όταν ακολουθεί στον τυπο –er γ) όταν ακολουθεί στον τύπο το –e το τελικό. Τα 15 ρήµατα σε –io είναι : capio-cepi-captum-capere cupio-cupivi-cupitum-cupere facio-feci-factum-facere fugio-fugi-(fugitum)-fugere fodio-fodio-fossum-fodere iacio-ieci-iactum-iacere pario-peperi-partum-papere quatio-(quassi)-quassum-quatere rapio-rapui-raptum-rapere specio-spexi-spectum-specere gradior-gressus sum-gressum-gradi marior-mortuus sum-mortuum-mori patior-passus sum-passum-pati ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ - 4 ρήµατα σχηµατίζουν το β’ ενικό πρόσωπο Προστακτικής Ενεστώτα χωρίς την κατάληξη -e facio → fac, fero → fer, dico → dic, duco → duk - Ο παραπάνω κανόνας ισχύει και για τα σύνθετα των ρηµάτων : fero, dico, duco. πχ edic, adduc. Τα σύνθετα όµως µε το facio διατηρούν το –e πχ interficio → interfice. 28 ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΛΑΤΙΝΙΚΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ ΤΩΝ ΧΡΗΣΕΩΝ ΤΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ + ΓΕΝΙΚΗ 1. Υποκειµ/κή 2. Αντικειµ/κή 3. Επεξηγηµ/κ 4. Κτητική 5. Ιδιότητες 6. ∆ιαιρετική ΡΗΜΑΤΑ + ΓΕΝΙΚΗ 1. Αξίας 2. Εγκλήµατος 3. Ενδιαφ.πρ. 4. Αιτ.πρ. + γεν. πραγµ. 5. Αντικείµενο 6. Χαρακτηρ.γνωρ. 7. Γενικής αιτίας ΕΠΙΘΕΤ + ΓΕΝΙΚΗ 1. Αντικειµεν. 2. ∆ιαιρετική ΕΠΙΡΡΗΜ ΑΝΤΩΝΥΜΙ Α + + ΓΕΝΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗ 1. ∆ιαιρ. 1. ∆ιαιρετ. ΠΙΝΑΚΑΣ ΤΩΝ ΧΡΗΣΕΩΝ ΤΗΣ ∆ΟΤΙΚΗΣ ΕΠΙΘΕΤΑ + ∆ΟΤΙΚΗ 1. ∆οτική αντικειµενική ΡΗΜΑΤΑ + ∆ΟΤΙΚΗ 1. Αντικείµενο 2. Έµµεσο αντικείµενο 3. ∆οτική προσωπική 4. ∆οτική του σκοπού / ∆οτ. κατηγορηµατική του σκοπού ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ ΠΤΩΣΗ 1. ΡΗΜΑΤΑ + ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ α) Η απλή αιτιατική = αντικείµενο ρηµάτων ενεργητικών µεταβατικών β) Η διπλή αιτιατική = 1. η µία αντικείµενο 2. η άλλη κατηγορούµενο του αντικειµένου Ρήµατα που συντάσσονται µε 2 αιτιατικές είναι τα : 1. κλητικά → (voco, dico, nomino, apello, …) 2. εκλογής → ( saluto, creo, deligo,….) 3. δοξαστικά → ( puto, existimo, duco, indico, habeo, verto, …) 4. όσα σηµαίνουν « καθιστώ » → (facio, ago, effigit, reddo ) 5.όσα σηµαίνουν « έχω », « δίνω », « παίρνω », « γνωρίζω » → (habeo, do, invenio ) 2. AITIATIKH ως προσδιορισµός ( επιρρηµατικός ) α) αιτιατική του τόπου β) αιτιατική του χρόνου γ) αιτιατική του ποσού δ) αιτιατική της αναφοράς ε) αιτιατική επιφωνηµατική (o!, heu! ) 29 ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΛΑΤΙΝΙΚΩΝ ΑΦΑΙΡΕΤΙΚΗ ΠΤΩΣΗ 1. ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ + ΑΦΑΙΡΕΤΙΚΗ α) Αφαιρετική της ιδιότητας Επιθετικός προσδιορισµός + αφαιρετική της ιδιότητας + ουσιαστικό Η αφαιρετική της ιδιότητας χρησιµοποιείται ως προσδιορισµός άλλου ουσιαστικού για να δηλωθεί κάποτε χαρακτηριστική ιδιότητά του. β) Αφαιρετική της ύλης Ουσιαστικά + αφαιρετική ύλης 2. ΕΠΙΘΕΤΑ / ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ + ΑΦΑΙΡΕΤΙΚΗ α) Αφαιρετική της αποµάκρυνσης / χωρισµού Επιρρήµατα / επίθετα που σηµαίνουν αποµάκρυνση, χωρισµό, στέρηση, απαλλαγή + αφαιρετική της αποµάκρυνσης / χωρισµού β) Αφαιρετική της αναφοράς Επιρρήµατα / Επίθετα – λέξεις : dignus, indignus, par, similis, maior, minor + αφαιρετική της αναφοράς Συνήθεις αφαιρετικές της αναφοράς : natu nomine lege, iure aetate animo sententia genere specie… γ) Αφαιρετική συγκριτική Επιρρήµατα / Επίθετα συγκριτικά + αφαιρετική συγκριτική (ως β’ όρος σύγκρισης ) δ) Αφαιρετική της κοινωνίας ή συνοδείας Τα επίθετα ψυχικού πάθους (contentus, fretus, tristis …) και τα επίθετα refeetus onustus + αφαιρετική της κοινωνίας / συνοδείας ε) Αφαιρετική του οργάνου ή µέσου Επίθετα που σηµαίνουν : πλησµονή, αφθονία + αφαιρετική του µέσου / οργάνου (plenus, completus, refertus, onustus…) 30