Metnin Tamamı

10-16 Şubat 2014
SAYI: 24
GÜNDEM
 IKBY’de Hükümet Çıkmazı: Goran-KYB Çekişmesi
 Cenevre 2 Konferansı’nın Olası Sonuçları Üzerine
 Mısır’da Cumhurbaşkanlığı Yarışına Doğru
 Kıbrıs Müzakerelerinde Suyun Önemi
 Urmiye Gölünü Kurtarma Planları Bir Sonuca Ulaşır Mı?
 Ortadoğu Güncesi
Editör: Dr. Seyfi Kılıç - [email protected]
www.orsam.org.tr
Süleyman Nazif Sokak No: 12-B Çankaya / Ankara – TÜRKİYE
Tel: +90(312)4302609 Fax: +90(312)4303948 [email protected]
 IKBY’de Hükümet Çıkmazı: Goran-KYB Çekişmesi
21 Eylül 2013’te yapılan seçimlerin ardından yaklaşık dört ay geçmesine rağmen hükümet
kurma
çalışmalarında
büyük
bir
ilerleme
sağlanamamıştır.
IKBY
hükümetinin
gecikmesinin temel nedeni hiçbir partinin hükümet dışında kalmak istememesi ya da
muhalefet olmayı tercih etmemesidir. Bununla birlikte hiçbir kesim hükümet pazarlığında
geri adım atmamaktadır. Seçim sonucunda ortaya çıkan tablo da hükümetin kurulmasını
ertelemektedir. Özellikle Goran ve KYB arasındaki mücadele hükümet kurma sürecinde ön
plana çıkmıştır. Goran, KYB’ye karşı yerel seçimlerde kazandığı üstünlüğü hükümette
alacağı payla sağlamlaştırmaya çalışmakta, KYB de üzerindeki Goran baskını azaltmak
için hamleler yapmaktadır. Her iki taraf da hükümette başbakan yardımcılığı, içişleri ya da
peşmerge bakanlığı gibi etkili pozisyonlar üzerinde ısrar etmektedir. Bu nedenle KYB,
KDP ile temelde ortak ve eşit yönetim öngören stratejik ittifakın devam ettirme gayreti
içerisindedir. Ancak hem KDP’nin tavrı hem de KYB içerisindeki liderlik ve partinin
geleceği konusundaki belirsizlik KYB’yi zor durumda bırakmaktadır. KDP her ne kadar
KYB’yi yalnız bırakmayacağını ilan etse de stratejik ittifakı yürütmenin kolay
olmayacağını görmektedir. Özellikle Goran ve diğer muhalefet partilerinin strateji
değiştirerek hükümete dahil olma yönünde tavır göstermesinden sonra bu ittifakın
yürütülmesi çok daha zor görünmektedir. Sonuç olarak hükümetin kısa sürede kurulup
kurulmayacağı bir tarafa bırakılacak olursa, bu süreç içerisinde KDP’nin etkin konumunu
pekiştirmesi, Goran’ın yükseliş istikrarını koruması, KYB’nin de düşüş eğilimine devam
edeceği ve parti içerisindeki karmaşanın artma ihtimali hiç de azımsanmayacak kadar
yüksektir.
Bilgay Duman, ORSAM Ortadoğu Uzmanı, [email protected]
 Cenevre 2 Konferansı’nın Olası Sonuçları Üzerine
Suriye’deki iç savaşı durdurmak ve soruna siyasi çözüm bulmak amacıyla rejim ve
muhalefet temsilcilerinin bir araya geldiği Cenevre 2 Konferansı devam etmektedir. Ocak
www.orsam.org.tr
Süleyman Nazif Sokak No: 12-B Çankaya / Ankara – TÜRKİYE
Tel: +90(312)4302609 Fax: +90(312)4303948 [email protected]
2
ayı sonunda gerçekleşen ilk oturumun ardından taraflar 10 Şubat 2014 tarihinde ikince kez
bir araya gelmiştir. Tarafların bir araya gelmesi kendi başına önemli bir gelişme olsa da
Konferansın kendi başına ateşkes, iktidar devri, geçiş hükümeti gibi konularda çözüm
üretmesi mümkün değildir. Taraflar arasındaki uzlaşmaz karşıtlık durumu ve muhaliflerin
temsiliyet gücünün zayıflığı somut adım atılmasını engellemektedir. Geçiş hükümetinin
oluşturulması, iktidar devri ve ateşkes gibi konular yakın ve orta vadede halen müzakere
edilebilir değildir. Konferansın, bu konularda gelecekte karar alınabilmesi açısından zemin
hazırladığı söylenebilir. Kritik konularda müzakere sahada rejim ile muhalifler arasında
daha dengeli bir ortam oluştuğu noktada gerçekleşebilir. Şu aşamada her iki taraf
maksimalist talepler öne sürmektedir. Bu da uzlaşmayı imkansız kılmaktadır. Sahadaki
durumun dengeye ulaşması tarafları gerçekçi bir çizgiye çekecektir. Suriye iç savaşı
bölgesel ve küresel güçlerin müdahil olduğu vekaleten savaşa da dönüşmüştür. Dolayısıyla
Cenevre sürecinin başarı sağlayabilmesinin diğer koşulu dış aktörlerin siyasi çözüm
konusunda uzlaşması ve iç savaşa askeri yöntemlerle çözüm bulma çabasında olan, karşıt
kampları destekleyen ülkeler arasında mutabakat sağlanmasıdır.
Buna rağmen,
müzakerelerin devam ediyor olması; sivillere yardım ulaştırılması, tutuklu değişimi, bazı
mültecilerin geri dönmesi gibi konularda anlaşma sağlanmasına imkan verebilir. Diğer bir
olumlu boyut, rejim ve siyasi muhalefetin birbirlerini meşru temsilciler olarak kabul
etmesidir. Bu açıdan her iki tarafın geri adım attığını söylemek mümkündür.
Oytun Orhan, ORSAM Ortadoğu Uzmanı, [email protected]
 Mısır’da Cumhurbaşkanlığı Yarışına Doğru
Mısır’da anayasanın, referandumla kabul edilmesinin ardından seçimler için çalışmalar
başladı. Yetkililerden, özellikle Mısır Ordusu’ndan gelen açıklamalar, cumhurbaşkanlık
seçiminin önce yapılacağını göstermektedir. Yeni anayasanın otoriter-bürokratik rejime
geniş yetkiler tanımasına ek olarak, rejimin cumhurbaşkanlığı makamını da doğrudan idare
etmek istediği gözlenmektedir. Geçici başbakan Adli Masur’un Genel Kurmay Başkanı ve
Savunma Bakanı General Ebdulfetah El Sisi’yi mareşal ilan etmesinin ardından Mısır
Yüksek Askeri Konsey’i, Sisi’nin adaylığına yeşil ışık yaktı. Gene bu çerçevede Sisi de
www.orsam.org.tr
Süleyman Nazif Sokak No: 12-B Çankaya / Ankara – TÜRKİYE
Tel: +90(312)4302609 Fax: +90(312)4303948 [email protected]
3
Kuveyt gazetesi El-Siyasa’ya verdiği mülakatta aday olacağının sinyallerini verdi. Amr
Musa’nın da Sisi’nin adaylığını yakın gelecekte açıklayacağını belirten demeci Mısır’da
Sisi’nin adaylığını teyit ediyor. Bu şartlar altında rejim yanlısı başka adaylar,
cumhurbaşkanlığı yarışında Sisi’ye rakip olmayacaklardır. Zaten Ahmet Şefik de, Sisi’nin
aday olması halinde aday olarak seçim yarışına katılmayacağını ve seçimlerde Sisi’ye
destek olacağını duyurmuştu. Selefi partilerden ve dini liderler de seçimde adaylarının
olmayacağını ancak hiç kimseyi de desteklemeyeceklerini belirten bir dizi açıklamaları
oldu. Müslüman Kardeşler ise mevcut şartlar altında anayasa referandumundaki boykot
kararını devam ettirecektir. Sonuç itibariyle Sisi’nin adaylığı, seçim yarışı başlamadan
alternatifleri engellemiş görünüyor. Bu şartlar altında adaylığını ortaya koyması beklenen
tek muhtemel aday ise 2012’deki cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ilk turunu üçüncü isim
olarak bitiren Hamdan Sabahi fakat Sabahi’nin de seçimlerde başarı elde edebilmesi bu
şartlar altında oldukça zor görünüyor.
Nebahat Tanrıverdi Yaşar, ORSAM Ortadoğu Uzman Yardımcısı, [email protected]
 Kıbrıs Müzakerelerinde Suyun Önemi
Uzun zamandan bu yana açık bir tıkanıklığın yaşandığı Kıbrıs müzakerelerinde yeni bir
döneme girilmiş olduğu anlaşılmaktadır. BM çerçevesindeki müzakereler KKTC
Cumhurbaşkanı Eroğlu ile Rum lider Anastasiadis’in Lefkoşa’da buluşmasıyla 11 Şubat
itibari ile resmen başlamıştır. Müzakerelerin başlaasındaki temel faktörün Kıbrıs adasının
doğusunda, Akdeniz’de yer alan doğal gaz ve petrol kaynaklarının keşfedilip dünya
pazarlarına ulaştırılması aşamasına geçilmesinin etkili olduğu sıklıkla dile getirilmektedir.
Adadaki iki toplumun arasında 1950’li yıllara dayanan sıkıntıların, iki toplumlu ve iki
bölgeli bir çözüm ile ortadan kaldırılmasına yönelik müzakerelerin itici gücü olarak
gösterilen doğu Akdeniz’deki hidrokarbon kaynaklarının yanı sıra dikkate alınması
gereken bir diğer konu da Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ndeki su sıkıntısını gidermek
amacıyla inşa edilen “KKTC Su Temin” projesidir. Kamuoyunda asrın projesi olarak da
bilinen bu proje ile Türkiye’den boru hattı vasıtası ile nakledilecek su, uzun zamandır su
www.orsam.org.tr
Süleyman Nazif Sokak No: 12-B Çankaya / Ankara – TÜRKİYE
Tel: +90(312)4302609 Fax: +90(312)4303948 [email protected]
4
sıkıntısı içindeki KKTC’nin bu sıkıntısını aşmasını sağlayacaktır. Sulama amacı da olan
projenin Mesarya ovasına da ulaşması ile sulu tarıma geçiş yapacak olan KKTC çiftçisinin
gelirinin artması gündeme gelecektir. Bu güne kadar daima zengin güney fakir kuzey
ikilemini kullanmaya çalışan Kıbrıslı Rumların bu aşamadan sonra ellerinden bu kozun
alınması gerekmektedir. Eşitler arasındaki müzakerelerin her zaman daha uygulanabilir ve
uzun vadeli sonuçlar vereceği gerçeği dikkate alındığında bu projenin taraflar arasında
barışa katkı sunacağını söylemek yanlış olmayacaktır. Diğer yandan projenin sadece
Kıbrıslı Türklere değil aynı zamanda Kıbrıslı Rumlara da fayda sağlayacağını daha sık bir
şekilde dile getirmek faydalı olacaktır.
Dr. Seyfi Kılıç, ORSAM Su Araştırmaları Programı Uzmanı, [email protected]
 Urmiye Gölünü Kurtarma Planları Bir Sonuca Ulaşır mı?
İran’ın kuzeybatısında bulunan Urmiye gölü yüzde 70 oranında küçülmüştür. 1995 sonrası
iklim değişimi, su kaynaklarının yanlış yönetimi gibi hem doğal hem insan kaynaklı
olumsuzluklar nedeniyle küçülmeye başlayan gölde, yaşayan tek canlı türü olan artemya
(tuzlu su karidesi) yok olmuştur. Bugüne kadar Urmiye gölünün kurtarılması hem İran
hem de BM destekli çözüm yolları sunulmuş fakat bu çabalar bugüne kadar sonuçsuz
kalmıştır. İran’da, 2014 yılının ortasında yaklaşık 8,9 milyon dolarlık bir bütçenin gölünün
kurtarılması için aktarılacağı ifade edilmiştir. Gölün kurtarılması için yeni bir eylem planı
da gündemdedir. Gölün kurtarılması için gerekli olan su miktarı 3,1 milyar metreküptür.
Çözüm yolu olarak sadece bir başka kaynaktan su getirilmesi sürdürülebilir değildir. Uzun
süreli bir çözüm için Urmiye gölü havzasında tarım faaliyetleri için kullanılan su
kaynaklarının yönetiminde geniş ölçekli reformların yapılması gerekmektedir. Ayrıca,
yağmurlama, damla sulama, center-pivot gibi yüzde 70-80 sulama randımanına sahip su
tasarrufu
yapan toprağa
ve iklime uygun
sulama
yöntemlerinin geliştirilmesi
gerekmektedir.
Dr. Tuğba Evrim Maden, ORSAM Su Araştırmaları Programı Uzmanı, [email protected]
www.orsam.org.tr
Süleyman Nazif Sokak No: 12-B Çankaya / Ankara – TÜRKİYE
Tel: +90(312)4302609 Fax: +90(312)4303948 [email protected]
5
 Ortadoğu Güncesi
05 Şubat 2014: Rus Kommersant gazetesi Münih'te gerçekleşen Güvenlik Konferansı'nda
ABD'nin Rusya'ya Cenevre 2 görüşmelerine paralel olarak Suriye krizine çözüm için
Türkiye, İran ve Suudi Arabistan'ın dahil olduğu paralel bir görüşme önerdiğini yazdı.
06 Şubat 2014: Amerika Birleşik Devletleri ve İngiltere, 31 Aralık'a kadar Suriye'den
çıkarılması gereken 1300 ton yüksek etkili kimyasalın yalnızca yüzde 5'lik bir kısmının
çıkarıldığını açıkladı. Konu ile ilgili Polonya'da açıklama yapan ABD Savunma Bakanı
Chuıck Hagel, Şam yönetiminin kimyasal silahları vaktinde teslim etmediğini söyledi ve
endişelerini dile getirdi.
06 Şubat 2014: ABD’nin Pakistan’la yaptığı bir anlaşma gereği bu ülke topraklarında
yaptığı insansız hava aracı (İHA) saldırılarının sayısında son zamanlarda keskin bir düşüş
yaşandığı bildirildi.
06 Şubat 2014: BM’nin hazırladığı savaşın başladığı 2011 yılının mart ayından geçen yılın
kasım ayına dek yaşanan acıları konu edinen raporda, Esed rejiminin çatışmalarda
çocukları canlı kalkan olarak kullandığı belirtildi.
06 Şubat 2014: ABD Dışişleri Bakanı John Kerry, nükleer anlaşma yapılmasına rağmen
İran'a yönelik belirli yaptırımların sürdürüleceğini açıkladı. Yaptırımları çiğneyen ülkelerin
yaptırıma uğrayacağını ifade eden Kerry, İran ile ticaret yapmanın yollarını aradığı iddia
edilen Fransa'yı uyardıkları söyledi.
06 Şubat 2014: Bazı batılı ve Arap ülkelerin Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'ne
sunmaya hazırlandığı, Suriye’ye yapılan insani yardımların girişini kolaylaştıracak önerge
konusunda Rusya, zamanın uygun olmadığı görüşünü savunuyor.
07 Şubat 2014: Kuveyt’te yayın yapan Essiyase gazetesi, Mısır’ın seçimle iktidara gelen
ilk lideri Muhammed Mursi’yi darbeyle deviren görevdeki Savunma Bakanı Abdulfettah el
Sisi’nin cumhurbaşkanlığı seçimlerine aday olduğunu yazdı.
07 Şubat 2014: New York merkezli İnsan Hakları İzleme Örgütü (HRW), dün yayınladığı
bir raporda, Irak hapishanelerinde tutulan kadınlara sistematik bir biçimde işkence
yapıldığını ve tecavüz edildiğini bildirdi.
www.orsam.org.tr
Süleyman Nazif Sokak No: 12-B Çankaya / Ankara – TÜRKİYE
Tel: +90(312)4302609 Fax: +90(312)4303948 [email protected]
6
07 Şubat 2014: Rusya Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Aleksander Lukaşeviç, Suriye'nin
Humus kentinde tarafların sivillerin tahliyesi ve insani yardımların bölgeye ulaşması
konusunda anlaştıklarını söyledi.
07 Şubat 2014: Kuveyt Emiri Şeyh Sabah el-Ahmed el Cabir es-Sabah, mektup
göndererek Cumhurbaşkanı Abdullah Gül'ü ülkesine davet etti.
07 Şubat 2014: Irak'ın kuzeyindeki Kerkük şehrine 70 kilometre uzaklıktaki Tuzhurmatu
'da meydana gelen bombalı saldırıda, 4 kişinin öldüğü, 21 kişinin yaralandığı bildirildi.
08 Şubat 2014: İsrail işgali altında bulunan Batı Şeria ve Kudüs’ün doğusunda
Filistinlilere ait yerleşim birimlerinin yasadışı yıkımında son beş yılın zirvesine ulaşıldığı
açıklandı.
08 Şubat 2014: Yaklaşık üç yıldır devam eden Suriye iç savaşına son vermek için yakın
bir süre önce doğrudan görüşmelere başlayan Esed rejimi ve muhalifler arasında savaş
mağduru sivillere yönelik mahalli bir mutabakata varıldı. Rejimin kuşatması altında
bulunan Humus kentinden sivillerin tahliye edilmesi ve bölgeye insani yardımın
ulaştırılmasına dair alınan kararın uygulanmasına başlanırken, ABD’li yetkililer ise rejimin
kontrolündeki bölgelere teslim edilecek siviller için yine de endişe duyduklarını belirtti.
09 Şubat 2014: Suriye’de devam eden iç savaşta yaklaşık bir buçuk yıldır rejim kuşatması
altındaki Humus’ta mahsur kalan sivillere yardım ulaştırılması için varılan ateşkes
anlaşması, dün ateşlenen havan toplarıyla sona erdi.
09 Şubat 2014: Afganistan’ın Paktika kentinde 12 yaşındaki eylemcinin intihar
saldırısında, eylemci yaşamını yitirdi, 5’i polis 11 kişi yaralandı.
09 Şubat 2014: BM İnsani İşlerden Sorumlu Genel Sekreter Yardımcısı ve Acil Durumlar
Koordinatörü Amos, Suriye'nin Humus kentine insani yardım taşıyan BM ve Suriye
Kızılayı konvoyuna ateş açılmasının kabul edilemez olduğunu söyledi.
09 Şubat 2014: Nusra Cephesi ile Filistinliler arasında sağlanan anlaşma kapsamında
Yermuk mülteci kampının Filistinlilere bırakılacağı bildirildi.
10 Şubat 2014: Interfax haber ajansının Mısır basınına dayandırdığı haberine göre Rusya,
Mısır'a 2 milyar dolarlık silah verecek. Geçen hafta imzalanan anlaşmaya göre Rusya'ya
ödemeyi Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri yapacak.
www.orsam.org.tr
Süleyman Nazif Sokak No: 12-B Çankaya / Ankara – TÜRKİYE
Tel: +90(312)4302609 Fax: +90(312)4303948 [email protected]
7
10 Şubat 2014: Afrika'nın en çok turist çeken ülkelerinden biri olan Mısır'ın turizm geliri
geçen yıl, bir önceki yıla oranla yüzde 41 azalarak 5,9 milyar dolara düştü
10 Şubat 2014: Suriye'deki krizi sona erdirmek amacıyla düzenlenen Cenevre barış
görüşmelerinin ikinci turu, İsviçre'nin Cenevre kentinde başladı.
10 Şubat 2014: Suriye'nin Humus kentinde rejim güçleri ile şebiha milislerinin abluka
altındaki bölgelerden çıkmak isteyen halka ateş açarak onları engellemeye çalıştıkları
bildirildi.
10 Şubat 2014: Irak'ın Kerkük ve Musul kentlerinde meydana gelen şiddet olaylarında 3
kişi öldü, 4 kişi yaralandı.
11 Şubat 2014: Ezher Şeyhi Ahmed El-Tayyib, Savunma Bakanı Abdulfettah Sisi ve
İçişleri Bakanı Muhammed İbrahim’i Musa ve Harun Peygamberlere benzeten İslam
Hukuku Profesörü Sadettin Hilalî’ye sert çıktı.
11 Şubat 2014: Rusya’nın Mısır’a satacağı 2 milyar dolarlık silahın parasını Suudi
Arabistan’ın vereceği iddia edildi.
11 Şubat 2014: Irak Meclis Başkanı Usame el-Nuceyfi’nin içinde bulunduğu konvoya
saldırı düzenlendi. Musul şehrinde yola döşenen bombanın patlamasıyla gerçekleştirilen
saldırıdan Nuceyfi yara almadan kurtuldu.
11 Şubat 2014: Suriye’de devam eden iç savaşı bitirmek için çözüm aranan Cenevre 2
Konferansı verilen aradan sonra yeniden başladı. Muhaliflerin çatı örgütü SMDK, El Kaide
bağlantılı IŞİD’in İran ve Şam rejimiyle işbirliği yaptığının belgelerini yayınladı. Belgelere
göre bazı IŞİD komutanları defalarca İran ve Rusya’ya gitmiş.
11 Şubat 2014: Cezayir'in kuzeydoğusunda askerî nakliye uçağı düştü. Reuters'ın geçtiği
habere göre Cezayir'in Ennahar Televizyonu, olay sonucu 103 kişinin hayatını kaybettiğini
bildirdi. Uçağın, ülkenin kuzeydoğusundaki Em El Buvaki ilinde dağlık bir alanda düştüğü
kaydedildi.
11 Şubat 2014: Suriye'de Esed rejimine ait savaş uçaklarının Halep'in çeşitli bölgelerini
hedef aldığı ve saldırılarda 50 kişinin hayatını kaybettiği belirtildi.
Hazırlayan: Firuze Yağmur Gökler, ORSAM Ortadoğu Uzman Yardımcısı [email protected]
www.orsam.org.tr
Süleyman Nazif Sokak No: 12-B Çankaya / Ankara – TÜRKİYE
Tel: +90(312)4302609 Fax: +90(312)4303948 [email protected]
8